Stroomvoorziening met digitale spanning

De Nederlandse stroomvoorziening raakt steeds meer verweven met digitale technologie. Geavanceerde software en algoritmes bepalen in toenemende mate de levering, het transport en de distributie van stroom. Deze ontwikkeling doet zich voor in een elektriciteitssysteem dat ook op andere fronten (met name de stroomproductie en het stroomgebruik) al sterk in verandering is: doordat er meer gebruik wordt gemaakt van duurzame energiebronnen, doordat bedrijven en burgers vaker zelf stroom opwekken en doordat de stroomopwekking afhankelijker wordt van weersomstandigheden.

De Rli (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur) analyseert in dit advies de kwetsbaarheden die in het elektriciteitssysteem ontstaan door het voortgaande proces van digitalisering. Het gaat daarbij om méér dan alleen de dreiging van moedwillige verstoring van de stroomvoorziening door cybercriminaliteit. Het gaat bijvoorbeeld ook om de potentiële gevolgen van softwareontwerpfouten en van onvoorzien ‘gedrag’ van autonome systemen die de stroomvoorziening in toenemende mate reguleren. De analyse die de Rli heeft gemaakt van deze en andere kwetsbaarheden maakt duidelijk dat de digitalisering van het elektriciteitssysteem nieuwe risico’s met zich meebrengt voor de betrouwbaarheid waar onze stroomvoorziening om bekend staat.

Er is van overheidswege – gelukkig – steeds meer aandacht voor cybersecurity. Maar de Rli signaleert dat er nog onvoldoende zicht is op andere kwetsbaarheden die de digitalisering met zich meebrengt, terwijl de maatschappelijke impact daarvan groot kan zijn. Ook signaleert de Rli dat de aandacht van de overheid voor de digitale kwetsbaarheden zich vooral richt op de netwerken, die in publieke handen zijn.

De stabiliteit van het totale elektriciteitssysteem wordt echter met name ondergraven vanuit de onderdelen die níet in publiek eigendom zijn.

De Rli doet in het licht van het bovenstaande vier aanbevelingen:

1. De overheid zou de mogelijke gevolgen van de digitalisering van het elektriciteitssysteem voor de betrouwbaarheid van de stroomvoorzieningmoeten onderkennen en onderzoeken.

2. Vooruitlopend op dit onderzoek zou de overheid ‘no-regret’-maatregelen moeten nemen die digitale kwetsbaarheden indammen. De Rli denkt aan prikkels die partijen aanzetten om preventieve maatregelen te nemen en waarborgen dat actuele inzichten over veilig ontwerp en updaten van digitale systemen in standaarden worden vastgelegd.

3. De overheid zou structureel moeten investeren in een infrastructuur voor gezamenlijke kennisvergaring (joint fact finding), waarin behalve publieke ook marktpartijen hun kennis delen over de kwetsbaarheden van digitalisering. Deze bundeling van deskundigheid is nodig om onafhankelijke kennis in te kunnen zetten voor een stroomvoorziening waarin de publieke belangen structureel worden behartigd.

4. De overheid zou Europese samenwerking moeten zoeken om de kwetsbaarheid van de gedigitaliseerde stroomvoorziening aan te pakken, zowel in onderzoek, via productveiligheidseisen en via Europese netcodes.

Ook door de groei aan datacenters komt de capaciteit van het Nederlandse elektriciteitsnet in de knel. Bij de gebieden Schiphol Rijk en Science Center Amsterdam is dit al bijna het geval. zie de artikelen uit FD.nl, te downloaden onder "Documents".

Jan Jaap de Graeff, voorzitter Rli, overhandigt het advies aan Mona Keijzer, staatssecretaris EZK - Foto Fred Ernst - © www.rli.nl