Transport van 16-de eeuws Altaarstuk

Dankzij de suggestie van ons mede regio lid Pieter Hoogcarspel konden 25 KIVI-leden, inclusief enkele genodigden, op vrijdag 31 augustus in het Stedelijk Museum Alkmaar genieten van een interessante en zeer enthousiast gebrachte lezing door Dr. Christi Klinkert, conservator Oude Kunst.

In 1538-1543 maakte Maarten van Heemskerck, één van de belangrijkste renaissancekunstenaars van de Nederlanden, een immens altaarstuk voor de Grote of Sint-Laurenskerk: het zogenoemde Laurentiusaltaar. Dit altaarstuk is het grootste drieluik dat in de Noordelijke Nederlanden is gemaakt. Na de Reformatie verloor het meesterstuk zijn functie; in 1581 werd het dan ook verkocht. Via een tussenpersoon kwam het in handen van de koning van Zweden, die het in de kathedraal van Linköping plaatste. Daar staat het nog steeds. In het kader van het vijfhonderdjarig bestaan van de Grote of Sint-Laurenskerk zijn de zijluiken tijdelijk teruggekeerd naar Alkmaar.

Dit klinkt simpel, maar het is een project dat al in 2010 begon met een eerste bespreking met de huidige eigenaar, de (Lutherse) Zweedse Kerk, om te onderzoeken of een bruikleen tot de mogelijkheden behoorde. Na een positieve reactie was het wachten op een geschikte gelegenheid, die zich voordeed in de organisatie van het feestelijk 500 jaar bestaan van de Grote of Sint-Laurenskerk kerk in 2018.

Een eerste stap was een onderzoek – op kosten van Alkmaar – naar de conditie van het Altaarstuk om te kijken of vervoer überhaupt wel mogelijk was. Nadat ook dit bevestigd werd was de volgende uitdaging de grootte van het Altaarstuk – in uitgeklapte vorm ca 6m hoog en 8m breed!

Vanwege een bestaande grote scheur, die bij vervoer alleen maar groter zou kunnen worden, werd besloten om het middenstuk van 6m bij 4m in Linköping te laten. De focus was dus op de zijpanelen, ieder bestaande uit een groot bovengedeelte met 3 scharnieren en een kleiner benedengedeelte met 2 scharnieren. Omdat niet zeker was of alles wel goed los zou kunnen komen was de ‘fallback’ om alleen de 2 kleine onderpanelen te vervoeren (het persbericht lag al klaar in geval dit zou moeten gebeuren……).

Normaalgesproken – omdat de paneellatten meestal verticaal zijn – zou zo’n paneel staand, verticaal vervoerd moeten worden, hetgeen alleen mogelijk zou zijn met een speciale dieplader vrachtwagen en bekisting (zou +/- 3x duurder zijn). Gelukkig bleken de paneellatten horizontaal, zodat vervoer zou kunnen gebeuren op de zijkanten met de scharnieren.

Ook het gewicht was een grote onbekende. Schattingen liepen uiteen met een verwachting van 750kg, maar bleken uiteindelijk +/- 300kg per zijpaneel te zijn.

Het project werd gepland en gecoördineerd door Dr. Christi in samenwerking met de kunstadviseur van de Zweedse Kerk. Paneelschilderkunst specialisten werden geraadpleegd en één ervan begeleidde het feitelijke werk, dat uitgevoerd werd door een team van een specialistisch bedrijf in het vervoeren van kunst, bestaande uit vijf man + een geklimatiseerde vrachtwagen + speciale kraan en hoogwerker (die in opgevouwen stand door een normale deur kunnen……).

Dat er zorgvuldig te werk gegaan werd blijkt wel uit de tijdsduur: 2 dagen voor het verwijderen en inpakken in Linköping en 1 dag voor het uitpakken en ophangen in de Grote of Sint-Laurenskerk.

Totale kosten voor heen- en terugreis bedragen ca €150,000.

Zoals Dr. Klinkert het samenvatte: haar interessantste, uitdagendste én leukste project tot nu toe.