‘Het gaat niet over schuld, maar over verantwoordelijkheid’. Al maanden resoneert dit citaat door mijn gedachten na het zien van het toneelstuk De Shell Zaak.
In dit toneelstuk van Rebekka de Wit en Anoek Nuyens wordt op zeer treffende en originele wijze de complexiteit van de klimaatcrisis inzichtelijk gemaakt. We spelen allemaal een rol hierin, zowel thuis als op het werk. Vaak geven we de ander de schuld en komen we niet verder. De consument wijst naar de overheid, de overheid naar de industrie en de industrie naar de consument. Zo blijven we maar vastzitten en gaan we door op een weg die niet langer houdbaar is. Niets nieuws. Waarom houdt mij dit dan toch bezig? Wellicht omdat ik het regelmatig tegenkom in mijn werk als adviseur circulaire oplossingen. Ook in de transitie naar circulaire economie lukt het nog maar mondjesmaat om grote stappen te zetten. Bijna niemand is tegen een circulaire economie, maar toch wordt nog te vaak gewezen naar de ander. Mijn inziens is deze impasse te doorbreken als iedereen op zijn eigen wijze en binnen eigen mogelijkheden verantwoordelijkheid neemt.
Maar verantwoordelijkheid nemen, hoe doe je dat eigenlijk? Hiervoor moet je weten wat je rol en invloed is in de grondstoffenketen, en wat de milieu-impact daarvan is. Echter blijft vaak de echte impact verborgen, waardoor het lastig is om te weten wat je moet doen. Voor in de thuissituatie zijn er zelfhulpboeken beschikbaar die dit eenvoudig inzichtelijk maken, zoals Mijn Verborgen Impact van Babette Porcelijn. Ingenieurs hebben een bijzonder positie. Wij werken aan fysieke producten en bouwwerken waarvoor grondstoffen worden gebruikt en verbruikt en daarmee hebben wij invloed op de grondstoffenkringloop. Maar net als thuissituatie is de impact van deze rol niet direct zichtbaar.
Ik heb als ingenieur gewerkt aan de ‘sanering’ van onder meer kopermijn in Bor, Servië, voormalige olieraffinaderij in Baku, Azerbaijan en carbage mountain in New Delhi, India. Met eigen ogen heb ik de desastreuze impact ervaren van grondstofwinning en de productie van afval. Terug in Nederland wilde ik andere ingenieurs dit inzicht meegeven op praktische wijze en in de ontwerpfase zodat er nog invloed kan worden uitgeoefend. Het resultaat is +Circulair Design; een tool die op basis van een materiaalstroomanalyse een ontwerper inzicht geeft in de herkomst van de grondstoffen, de verwerking bij einde levensduur en de milieu-impact daarvan (zie afbeelding).
In vervolg hierop maken we met de +ReUse Scan kansen voor materiaal hergebruik uit bestaande bouwwerken inzichtelijk. De grondstoffenvoorraad in bestaande bouwwerken (urban mine) blijft vaak nog verborgen voor ontwerpers waardoor vaak onbewust wordt gekozen voor virgin grondstoffen. Door ingenieurs inzicht te geven in milieu-impact van grondstofgebruik en kansen voor materiaal hergebruik uit de urban mine hoop ik dat zij vanuit hun eigen rol en invloed verantwoordelijkheid kunnen gaan nemen en bijdragen met het maken van klimaatneutrale en circulaire ontwerpen.
Begin dit jaar was ik finalist van de Prins Friso Ingenieursprijs. Een grote eer en zeer bijzondere ervaring. Inmiddels kunnen nieuwe kandidaten worden voorgedragen voor de verkiezing Ingenieur van het jaar 2022.
Graag wil ik iedereen oproepen collega’s voor te dragen die op een eigen wijze verantwoordelijkheid nemen en bijdragen aan een klimaatneutrale, circulaire, biodiverse en inclusieve maatschappij.
ir. Rob Dijcker, senior adviseur circular solutions bij Witteveen+Bos