Onze Raad Wetenschap, Techniek en Maatschappij (RWTM) analyseert actuele politieke ontwikkelingen in Nederland. Zij levert onafhankelijke feiten en duiding vanuit de technologische kennis en ervaring van ingenieurs.
De RWTM heeft onderstaande opmerkingen en vragen over het regeerakkoord van Kabinet Rutte IV. Deze zijn opgesteld op basis van openbaar beschikbare stukken, alsmede kennis en ervaring van RWTM leden en onze gespecialiseerde afdelingen. De opmerkingen en vragen betreffen uitsluitend technologische of daarmee verband houdende aspecten.
Pag. 2 - benoeming van topambtenaren
De nieuwe regering neemt zich voor om bij de benoeming van topambtenaren van de Algemene Bestuursdienst (ABD) domeinspecifieke expertise te vereisen. Deze kenniseis zou echter niet beperkt moeten zijn tot de ABD, maar is ook van belang voor bewindslieden en andere ambtenaren.
Pag. 6 - Uitvoering klimaatbeleid
Een minister voor Klimaat en Energie en een wetenschappelijke adviesraad kunnen de nodige regie nemen voor het realiseren van de benodigde infrastructuur en besluitvorming op feiten beoordelen. 55% reductie in binnen 8 à 9 jaar is een grote uitdaging. De aanvullende inzet naar 70% in 2035 en 80% in 2040 is technisch zo mogelijk nog lastiger te realiseren. Het is belangrijk dat de minister voor Klimaat en Energie snel een een stevige organisatie opzet om de beoordeling en de effectiviteit van voorstellen door te rekenen.
Daarnaast is deze markt sterk gepolariseerd en kent veel voor- en tegenstanders van bepaalde oplossingen, waardoor het debat moeizaam verloopt. Het is belangrijk dat de nieuwe minister breed draagvlak organiseert voor de uitvoering van controversiële maatregelen.
Pag.6 - Klimaatbeleid over vakmensen en Pag. 21 - Hoger onderwijs.
Het belang van technisch onderwijs wordt door de nieuwe regering vergroot. Ook de motie Amhaouch 35925 XIII 38 van 4 november 2021 wees al in die richting. De langere studieduur en beperkte mogelijkheden voor een studiebeurs belemmeren potentiële studenten echter om deze studie te kiezen. Wellicht kunnen verruimde mogelijkheden voor een studiebeurs de aantrekkelijkheid van techniekstudies vergroten.
Pag. 8 - Kernenergie
Kernenergie heeft in het regeerakkoord grote en positieve aandacht. Het is echter onduidelijk waarom wordt ingezet op 2 nieuwe kerncentrales en niet op het opgewekt vermogen waarvoor een groter of kleiner aantal centrales kan worden gebouwd? Toepassing van kleine modulaire reactoren zou daarbij ook kunnen worden overwogen.
Verder is niet duidelijk hoe de nieuwe regering staat tegenover het voornemen van de Europese Unie om kernenergie “groen” te verklaren, waarmee de weg wordt vrijgemaakt voor een groter aandeel van kernenergie in de energiemix?
Naast de aangekondigde samenwerking met marktpartijen is het wellicht ook van belang om regionale, lokale en maatschappelijke organisaties bij de planning te betrekken.
Pag.8 - Gaswinning in Groningen
Het nieuwe kabinet zet in op het zo snel mogelijk afbouwen van de gaswinning in Groningen. Er zijn daar echter nog grote voorraden beschikbaar. Bovendien worden de aardbevingen in Groningen niet veroorzaakt door gaswinning, naar door het gebrek aan tegendruk. Het is daarom van belang de technische mogelijkheid te behouden om beschikbaar gas alsnog te winnen. Bijvoorbeeld voor noodgevallen. Mogelijk kan het Groninger gasveld zelfs voor de Nederlandse “gasrotonde” worden gebruikt om geïmporteerd gas (of CO2) op te slaan. Extra opslag zou de aardbevingen kunnen beperken.
Pag.11 - Stikstofcrisis
Het kabinet zal zich in Europees verband inzetten voor stikstofreductie. Onduidelijk is of de Nederlandse eisen aan stikstofreductie gebaseerd worden op Europese richtlijnen, of wil de regering de strenge Nederlandse richtlijnen ook Europees van kracht laten verklaren? Wellicht kan de regering de Nederlandse stikstofregels aanpassen aan die in andere Europese landen. Dat zou de druk op een oplossing in ons land kunnen beperken.
Pag. 16 en 30 - Cybercriminaliteit.
Een meerjarige cybersecurity aanpak door de opsporing te verbeteren en expertise bij de handhaving te versterken is beslist noodzakelijk. Maar wellicht kan de cyberveiligheid ook worden vergroot door aan bedrijven en burgers een eisen cyber-preventie eisen te stellen. Een handhaafbare verplichting voor het op orde houden van cyberveiligheid is minstens zo effectief als opsporing en handhaving.
Pag.28 - Maakindustrie.
Het kabinet gaat met een duidelijke strategie een maakindustrie stimuleren. Deze industrie - en zeker de grote OEM’s - is echter de afgelopen jaren voor een groot deel uit Nederland vertrokken. Wij zijn benieuwd of het inderdaad de bedoeling is om (her)vestiging (reshoring) en behoud van grote technologische maakbedrijven te stimuleren en waar mogelijk terug te halen naar Nederland. Zoals bijvoorbeeld auto- en vliegtuigfabrikanten en andere bedrijven die complete producten en kapitaalgoederen produceren.
Bij dit beleid is de visie van de nieuwe regering op de toekomst van de Nederlandse maakindustrie in het kader van Smart Industry, of ‘Industrie 4.0’ (i.e. de digitalisering van de maakindustrie) onvoldoende duidelijk.
Pag. 28 - Publiek-private samenwerking op het terrein van kennis en innovatie.
Gerichte stimulering van door de overheid gefinancierde projecten geven een goede impuls aan technologieontwikkeling en innovatie. Het is daarbij van belang om naast wetenschappelijk onderzoek op fundamenteel en conceptueel niveau ook ontwikkeling op prototype en productniveau te stimuleren. Bovendien zou verdere fragmentatie van financieringsstromen voor kennisontwikkeling en innovatie moeten worden voorkomen.
Naast overheidssubsidies zou de nieuwe regering in deze publiek private samenwerking ook garantieregelingen kunnen toepassen om marktpartijen te betrekken in situaties waar voor private financiering nog teveel risico is.
Pag.30 - Marktmacht en datamacht van grote techbedrijven
In Europees verband bestrijden van een te grote machtspositie van grote buitenlandse techbedrijven is goed voor de versterking van de Europese strategische autonomie. Naast repressief optreden zou de nieuwe regering ook kunnen overwegen de ontwikkeling van competitieve grote techbedrijven, platformen en een stabiele juridische omgeving en investeringsklimaat in Europa te stimuleren.
Pag.32 - Pandemische paraatheid en crisisbeheersing in het algemeen
De coronacrisis heeft laten zien dat de crisisbeheersing in Nederland op veel punten goed is georganiseerd, maar ook dat er een aantal belangrijke verbeteringen noodzakelijk zijn. Crisisbeheersing zou blijvend versterkt moeten worden. Niet alleen voor pandemieën, maar we moeten ook weerbaar zijn tegen andere crises. Het is daarbij van belang om multidisciplinaire crisisbeheersingsmethoden in te zetten en de coördinatie tussen beleidsgebieden te versterken, alsmede flexibele faciliteiten en multidisciplinaire kennis en middelen gereed te stellen.
Pag. 33 - Gezondheidsstelsel
Naast de genoemde plannen is stimuleren van ondersteuning van de gezondheidszorg door automatisering en medische technologie van belang. Daardoor wordt o.a. routinewerk en administratief werk door het zorgpersoneel verminderd en kan meer tijd besteed worden aan menselijke interactie. De vergrijzing versterkt het belang van zo’n beleid.
Pag.37 - Europese strategische autonomie, pag.30 - Digitalisering en pag.39 - Defensie
Bij inzet op versterking van de innovatiekracht en industrie in Europees verband is het van belang om de betreffende sector in eigen land daar goed op aan te sluiten. Indien nodig door regelgeving en stimulering. Alleen dan profiteren Nederlandse bedrijven en burgers van Europese regelgeving en stimuleringsprogramma’s .
Pag.38 - Defensiebudget
De intensivering van de bestedingen aan Defensie is beslist positief te noemen. Niet is aangegeven of dit verhoogde budget voldoende is voor het op orde brengen van de basis en of er daarnaast nog voldoende geld overblijft voor noodzakelijke investeringen in nieuw modern materieel.
Ook is onduidelijk of de behoeftestellings- en verwervings organisaties en hun procedures voldoende toegerust zijn om de grote hoeveelheid benodigde opdrachten binnen redelijke termijn en kwaliteit te plaatsen.
Pag.40 - Bijdragen aan UN SDG’s via het OS-beleid
De 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties (UN SDGs) hebben een veel grotere relevantie dan alleen Ontwikkelingssamenwerking. Deze doelstellingen zijn vanuit hun aard en inhoud evenzeer van toepassing op Nederland en Europa. Het is onduidelijk hoe de nieuwe regering buiten kader van Ontwikkelingssamenwerking aandacht gaat geven aan de de UN SDGs en welke rol deze gaan spelen in het technologieontwikkeling- en innovatiebeleid.
_____________________________
Den Haag, 10 januari 2022
Heeft u nog vragen? Neem dan contact op via E jan.wind@kivi.nl of T: 071 7113973
Disclaimer: Onze Raad Wetenschap, Techniek en Maatschappij (RWTM) analyseert actuele politieke ontwikkelingen. Zij levert feiten en duiding vanuit de technologische kennis en ervaring van ingenieurs. De gegeven feiten en meningen zijn gebaseerd op open bronnen en zijn geen officieel standpunt van KIVI. De vereniging aanvaardt geen aansprakelijkheid voor hetgeen door de RWTM of haar leden naar voren is gebracht