Hergebruik van gebouwen, of gewoon slopen

De presentaties van Frank Hofmans en Rob Stark zijn te vinden onder 'Documenten'. De presentatie van Murk Wymenga is op aanvraag verkrijgbaar (via mail naar Elfride.dijkstra@kivi.nl)

Transitie van gebouwen is een zeer actueel onderwerp. Dat was de reden voor regio Gelderland om op 14 juni 2023 hierover een seminar te organiseren. We hadden drie sprekers uitgenodigd: Frank Hofmans, Murk Wymenga en Rob Stark.

Frank Hofmans van het Ingenieursbureau ABT legde ons het belang van transformatie en/of hergebruik van gebouwen uit. In de afgelopen decennia heeft de focus gelegen op het terugdringen  van het energieverbruik van gebouwen in de gebruiksfase. Inmiddels ziens we, ingegeven door het ondertekende klimaatakkoord een verschuiving naar duurzaamheidsdoelstelling zoals Paris proof en een circulaire economie.

Voor het terugdringen van de broeikasgassen (CO2) dienen we zeer zorgvuldig met materiaalgebruik om te gaan. Om de klimaatakkoord doelen te bereiken moeten we echt anders bouwen. We dienen gebouwen te ontwikkelen die adaptief, losmaakbaar en klimaatpositief gebouwd worden.

Een benadering bij iedere bouwopgave zou moeten zijn:

• Preventie; dient er echt gebouwd te worden? Niet bouwen is duurzamer.
• Waardebehoud; anders bouwen of hergebruikt bouwen; Is bouwen vanuit wat je hebt en dat vraagt om onderzoekend ontwerpen.
• Waardecreatie; wat we bouwen met biobased materialen of materialen met een lage milieubelasting.

 Frank lied ons een aantal praktijkvoorbeelden zien van transformatie van gebouwen. Hij ziet steeds meer bewustwording bij opdrachtgevers voor een duurzame manier van bouwen. Frank is van mening dat hergebruik van bestaande gebouwen (of gebouwonderdelen) vanzelfsprekend moet worden, of op zijn minst zorgvuldig moet worden overwogen.

Frank sloot af met: De rol van de ingenieur is belangrijk. Dit spreekt mij als KIVI-lid zeer aan.

________________________________________________________________________________

Murk Wymenga vertelde ons wat Schipper Bosch zoal doet op het gebied van transformatie van gebouwen. Hij deed dit aan de hand van een aantal voorbeelden. Twee daarvan heb ik beschreven:

1. De Nieuwe Stad is een nieuw “stadsdeel” in het Oliemolenkwartier in Amersfoort. Vroeger maakte Prodent hier tandpasta en Erdal schoensmeer. Vanaf begin deze eeuw waren beide fabrieken gestopt en verpauperde het terrein. We praten over een gebied van 13.000 m3. In mei 2013 besloten de gemeente Amersfoort, ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch en stedenbouwkundig bureau ZUS samen het gebied te herontwikkelen. De bestaande gebouwen kregen een andere functie. Murk legde uit hoe dit is aangepakt. Je gaat niet zelf van tevoren vaststellen wat er zou moeten komen, maar stelt ambitiekaders waar in de loop van de tijd het stukje stad flexibel kan groeien in samenspraak met nieuwe gebruikers en iniatieven.

Wat wil je in de nieuwe stad

Uitgaan I naar de markt gaan I bij elkaar komen op een stadsplein I Eetgelegenheden I wonen in bijzondere woningen I een strand om te vertoeven I het industrieel erfgoed moet blijven staan I ruimte voor unieke ambachten I vernieuwede ondernemers zijn welkom I sport en huisvesting voor studenten.

Met participatie avonden mochten gebruikers en betrokkenen met behulp van gele stikkers de commentaar geven en aangeven wat ze belangrijk vonden. Het is een erg gezellige nieuwe stad geworden.

2. IPKW  Murk legde uit hoe het oude terrein van AkzoNobel op de Kleefse Waard, weer nieuw leven in is geblazen. In de krant viel te lezen:

Vastgoedontwikkelaar richt zich op start-ups die gaan groeien.

Voormalige Akzo-fabriek wordt kraamkamer voor energie- en milieutechnologie.

Ondertussen is dit grotendeels gerealiseerd. Met nieuwe huidige initiatieven, wordt er nu ook op nieuwe manieren gebouwd. Zo vormt het bouwen in hout een mooi contrast met de oude structuren van het erfgoed. En vormt een mooie omgeving voor congressen en andere evenementen over de toekomst van duurzaamheid en de energietransitie.

________________________________________________________________________________

Rob Stark van Imd was het niet eens met onze titel van het seminar en had hem wat aangepast: Hergebruik en niet Slopen

Hij lied ons aan de hand van een aantal voorbeelden zien dat hergebruik van gebouwen vrijwel altijd mogelijk is. Daarbij maakte hij onderscheidt in omkeerbare en onomkeerbare transformaties. De woorden spreken voor zich, bij onomkeerbaar kun je niet meer terug en bij omkeerbaar heb je de mogelijkheid om het weer elders en anders te gebruiken.

Tweede Kamer (onomkeerbaar/omkeerbaar)

Hij begon met de tijdelijke huisvesting van de Tweede Kamer. De Tweede kamer leden zijn tijdelijk gehuisvest in het oude gebouw van Ministerie van Buitenlandse zaken. Aan de kantoren hoefde niet veel te gebeuren maar er moest vergaderzaal, de Plenaire Zaal, gecreëerd worden. Deze zaal beslaat meerdere verdiepingen. Er moesten zodoende verschillende tussenvloeren worden verwijderd.

Transformatie van een van de Watertorens in Utrecht (onomkeerbaar)

De watertoren aan de Amsterdamsestraatweg in Utrecht is getransformeerd tot exclusief woonhuis. In de onderste vier lagen van de toren bevinden zich een commerciële ruimte en drie identieke studio’s. Bovenin, grotendeels eigenlijk in het watervat van 1000m3, is een luxe appartement gerealiseerd verdeeld over zes verdiepingen. Daglicht en buitenruimten toevoegen vormde een architectonische en constructieve uitdaging.

Parkeergarage in Den Haag (omkeerbaar)

In de Wegastraat in Den Haag is voor een nabijgelegen nieuw te bouwen kantoorgebouw extra parkeerruimte nodig. Dit is gerealiseerd door in een bestaand kantoorgebouw een parkeergarage te realiseren. Hiervoor is gebruikgemaakt staalbouw voor de specifieke onderdelen die nodig zijn voor de functie parkeren. Deze stalen onderdelen zijn in de toekomst weer te demonteren, waardoor het pand kan worden terug getransformeerd naar een kantoorgebouw.

Gebruikmaking van een Donorskelet (omkeerbaar)

Bij BIOpartner in Leiden is zowel gebruik gemaakt van een demontabel skelet als van een donorskelet.  De totale stalen constructie is opgebouwd uit een staalconstructie die beschikbaar is gekomen uit een voormalig gebouw van de Universiteit van leiden. Door de nieuwe kanaalplaatvloeren demontabel aan de staalconstructie te verbinden is een zeer duurzame constructie ontstaan die in de toekomst nog weer een ander leven kan krijgen.

_________________________________________________________________________________

Voor dit seminar waren we te gast bij de Protestantse kerk in Velp. Dat was een goede keus.  Het was een leerzame en interessante avond.

Namens KIVI regio Gelderland, Gerard Thomas