Geschiedenis van onze toonladder en de berekeningen daarvan

De besturen van de KIVI afdeling Geschiedenis der Techniek en de vereniging Histechnica zijn verheugd u uit te nodigen tot het bijwonen van een voordracht te houden door Ir. G.A.J.M. Van Ditzhuijzen met de titel:

Geschiedenis van onze toonladder en de berekeningen daarvan

Ingang ‘B’ van het Science Centre

Programma

10.30 uur:  Inloop met koffie en thee                                            

11:00 uur:  Welkom en introductie                                    

11.05 uur:  Voordracht door Ir. G.A.J.M. Van Ditzhuijzen 

11:50 uur:  Pauze

12:15 uur:  Vervolg van voordracht en afsluitende discussie          

12:45 uur:  Einde bijeenkomst

Samenvatting van de voordracht                                                  

Muziek is altijd erg verbonden geweest met wiskunde. Dat heeft te maken met de getallenreeksen, die de harmonische verhoudingen tussen de tonen bepalen. Als twee verschillende tonen samen mooi klinken zijn de frequenties in harmonie en in verhouding met hele getallen. Het is niet voor niks dat de hele getallen aanbidder Pythagoras (572 – 500 voor Christus) een toonladder bedacht met verhoudingen in hele getallen.           

Kwintencirkel

In de lezing komen onder andere aan de orde een beetje oscillatie theorie, wat natuurlijke harmonische tonen zijn (grondtoon, boventonen) en diverse verdelingen van het octaaf: Pythagoras stemming, reine stemming, evenredige stemming. En waarom sommige intervallen op de piano eigenlijk vals zijn.

Namen van prominente wis- en natuurkundigen die de revue passeren zijn behalve Pythagoras: Aristoxenos (360 – 300 v.Chr. leerling van Aristoteles), Gioseffo Zarlino (1517-1590, Venetië), Simon Stevin (1548-1620), Christian Huygens (1629-1695), Leonard Euler (1707-1783) en tenslotte prof. dr. Adriaan Fokker (1887-1972), de ontwerper van het Euler-orgel met 10 toongeslachten en het Fokker-Huygens 31-toonsorgel. Ook komen rekenkundige bespiegelingen van sommige muziekinstrumenten aan de orde.

Informatie over de spreker

Na zijn studie Werktuigbouwkunde (met afstudeerrichting Regeltechniek) heeft Guus zijn werkzame leven doorgebracht bij Hoogovens, Hoogovens Technical Services en Corus, op het gebied van automatisering van Walserijen met veel complexe wiskundige modellen. Maar ook modellering van het ijzer- en staalproces had zijn belangstelling. Omdat deze modellen aan andere bedrijven (o.a. Tata Steel, India) werden geleverd heeft hij erg veel gereisd en nam hij altijd wel een exotisch lokaal muziekinstrument mee.

Al tijdens zijn studententijd zong hij en leerde hij harmonisch zuiver te zingen met andere stemmen. Ook leerde hij spelen op een oude trompet (autodidact). Later bij de Teisterband (Heemsteeds Herenblaasorkest) overgestapt op schuiftrombone. De interesse voor muziek en wiskunde is er al vanaf de 4e klas Gymnasium, waar in de natuurkundelessen de trillingen van orgelpijpen en (viool)snaren werd uitgelegd.

Voor het bijwonen van deze voordracht dient u zich aan te melden:

• Leden van KIVI dienen zich aan te melden via de KIVI website 
• Leden van Histechnica dienen zich aan te melden via de secretaris  hotzeboonstra@gmail.com
• Ook belangstellenden die niet lid zijn kunnen zich via bovenstaande wegen aanmelden. Er zijn dan kosten aan verbonden van € 5,00.

De voordracht zal live uitgezonden worden; u dient zich hiervoor ook op te geven via bovenstaande wegen. Hieraan zijn geen kosten verbonden.

Komende activiteiten in het Science Center Delft

• Zaterdag 24 juni 2023 om 11:00 uur: voordracht van prof. ir. F.J. Abbink "Radar and Electronic Warfare in World War 2”
• Zaterdag 23 september 2023 om 11:00 uur: voordracht van prof. dr. D. van Delft “Onzichtbaar leven; Antoni van Leeuwenhoek”
• Zaterdag 28 oktober 2023 om 11.00 uur: voordracht van prof. dr. Rien Weygaert “De Antikythera astronomische computer”
• Zaterdag 25 november 2023 om 11:00 uur: voordracht van Marten Fluks en Eduard Heerema “Ontwikkeling van Knollenwinning”
• Zaterdag 16 december 2023 om 11:00 uur: voordracht van dr. Abel Streefland “Universitaire pers in Delft”

Ter gelegenheid van het 175 jarig bestaan van het KIVI heeft de afdeling Geschiedenis der Techniek een boek uitgebracht met daarin aandacht voor de drie oprichters van het KIVI in de tijd waarin zij leefden. Het boek is tijdens de voordracht gratis te verkrijgen voor leden van Histechnica en voor leden van de KIVI afdeling Geschiedenis der Techniek.