KIVI position paper om een bijdrage te leveren aan het debat over de gevolgen van technologische ontwikkelingen in de digitale samenleving
3 april 2023 Download hier een PDF
Deze Position Paper is opgesteld door onze afdeling Informatica in samenwerking met de Raad Wetenschap, Techniek en Maatschappij (RWTM). Het document is opgesteld op basis van openbaar beschikbare stukken en kennis en ervaring op het gebied van informatica. De inhoud betreft uitsluitend technologische of daarmee verband houdende aspecten. Ontwikkelingen in de IT gaan snel. Gegevens en ontwikkelingen in deze paper zijn actueel per April 2023.
Het position paper geeft aanbevelingen aan politiek en overheid over de belangrijkste aandachtspunten en risico's bij verdere ontwikkeling van de Metaverse.
De Metaverse
In 2014 kocht Facebook het Virtual Reality bedrijf Oculus. Oculus maakt onder andere Virtual Reality headsets: een helm met ingebouwde displays (één voor ieder oog) en luidsprekers. De helm kan de gebruiker de indruk geven in een alternatieve realiteit te zijn, de zogenaamde Virtual Reality (VR).
Eind 2021 maakte Facebook bekend dat ze zich helemaal gaan toeleggen op de Metaverse. Als het grootste toenmalige social media platform veranderden ze zelfs hun eigen naam, van Facebook naar Meta, daarmee hun volledige toewijding aangevend.
In de vaste Kamercommissie digitale zaken ontstonden er vragen over de ontwikkeling op het gebied van de Metaverse. Zou de Metaverse kunnen leiden tot een monopolie positie voor Meta? Zou het kunnen leiden tot misbruik of illegale activiteiten? Moet de wetgever inspringen om te reguleren of stimuleren? Als antwoord daarop werd gevraagd om een KIVI position paper vanuit de afdeling IT.
Het bedrijf Meta had een visie waarbij in de toekomst mensen met elkaar interageren in een virtuele wereld. Dit gaat verder dan VR: de individuele VR toepassingen worden met elkaar verbonden via Internet. Dit zou dan een computer gegenereerde virtuele omgeving kunnen vormen, waar vele deelnemers zich tegelijkertijd in kunnen begeven en met elkaar kunnen communiceren.
Deze virtuele wereld noemden ze de Metaverse. De Metaverse zou minder beperkingen hebben dan de werkelijke wereld en meer mogelijkheden. Het biedt ook de mogelijkheid tot sociale interactie, daarbij misschien ook wel leidend tot misbruik of illegale activiteiten. Sommige mensen maken zich zorgen over deze ontwikkelingen.
Twee jaar na de Meta berichten is het misschien tijd om eens te kijken hoe het gaat. De ambitie van Meta is tot nu toe niet uitgekomen. De omzetten vallen tegen, er zijn weinig gebruikers en het bedrijf heeft recent drastisch moeten ingrijpen in de hoeveelheid personeel. Ook Disney en Microsoft hebben recent aangegeven de Metaverse afdeling te gaan verkleinen.
Toch is de onderliggende technologie niet meer weg te denken en zijn de sociale implicaties significant. De vraag is dan of, en zo ja in welke mate, de overheid die ontwikkeling zou kunnen stimuleren en of-en-hoe zij zou moeten reguleren op het gebied van de Metaverse.
Technologisch ontwikkelingen
Een aantal initiatieven uit het verleden geven misschien een indicatie voor de toekomst.
Allereerst was er al vroeg een (eenvoudig) VR social platform. Al in 2003 werd SecondLife opgericht. SecondLife is een virtuele omgeving waar gebruikers zich in kunnen begeven en met andere gebruikers kunnen communiceren. Een eerste versie van de Metaverse dus. Na 20 jaar ontwikkeling heeft dit platform ongeveer 1 miljoen gebruikers. Een (op wereldschaal) niet significant aantal.
Een tweede platform dat enige bekendheid verwierf, ook in Nederland, was Habbo-hotel. Dit platform was meer gericht op kinderen en werd in korte tijd erg populair. Inmiddels is de populariteit ernstig geslonken, ook vanwege berichten over misbruik via het platform.
Het spel Grand Theft Auto (GTA) is een virtuele wereld waarin de deelnemers zich uitleven op misdaden die in werkelijkheid strafbaar zouden zijn. In deze Metaverse is dit gedrag wel mogelijk en wordt zelfs aangemoedigd. Het is tot op heden erg populair.
Een andere technische ontwikkeling die misschien een indicatie van gebruiker-acceptatie geeft is de ontwikkeling van 3D televisie en film. Tot op heden nog beschikbaar in bioscopen maar de 3D televisie is, hoewel al lang beschikbaar, nooit een doorslaggevend succes geworden. Hoewel nauwelijks duurder dan gewone televisie, was de gebruiker niet bereid om een eenvoudige 3D bril op te zetten om een film te kijken. Gaan gebruikers dan wel een (veel grotere) VR helm dragen en misschien zelfs de nodige speciale kamers inrichten?
Aan de andere kant zou VR, los van een Metaverse, wel verder kunnen ontwikkelen. Denk daarbij aan toepassingen zoals:
- Gaming: Meest populaire game is Counter-Strike (een oorlogssimulatie spel)
- Training: algemene goedkopere training, maar ook voor niet vaak voorkomende situaties zoals vliegtuig simulaties (inclusief noodsituaties), auto rijbewijstraining, oorlogssituaties of medische bijzondere ingrepen.
- Design: in VR door een gebouw wandelen dat nog niet gebouwd is om zo het design te beoordelen
- Scenario simulatie: het doorspelen van “what-if” situaties. Ook met hele teams van mensen.
- Reizen: het bezoeken van andere plaatsen in een VR omgeving
- Vergaderen (remote werk): een VR versie van online werken voor een directer effect
- Fitness: samen sporten in VR. Denk aan samen fietsen of teamsport-vanuit-thuis
- …en vele andere toepassingen
De VR ontwikkeling gaat snel en voor specifieke toepassingen zou zij wel geëigend kunnen zijn. Vanuit deze specifieke toepassingen is het dan misschien maar een kleine stap om deze toepassingen met elkaar te verbinden tot een Metaverse.
De Metaverse bestaat al
We leven allemaal al voor een gedeelte online. Veel diensten zijn alleen nog online beschikbaar. Dat geldt voor zowel overheidsdiensten als diensten die door bedrijven aangeboden worden. We werken ook steeds meer online.
Voor veel mensen is de online reputatie al bijna belangrijker dan het persoonlijk voorkomen in de directe omgeving. Mensen hebben soms vrienden die ze in werkelijkheid nog nooit hebben ontmoet. De persoonsgebonden zoekresultaten en aanwezigheid op social media bepalen een groot gedeelte van iemands’ succes. En succes zelf wordt tegenwoordig vaak online gemeten. Behalve de levensloop, worden bijvoorbeeld ook vaak vakantiefoto’s gedeeld op social media.
Kantoorwerk wordt steeds meer remote. Veel kantoormedewerkers werken tot wel 100% van de tijd online. Ze hebben meetings met mensen op grote afstanden en doen de rest van het werk thuis.
Zo bezien bestaat de Metaverse al en leven we er al in. Meestal zonder VR helm, maar bijna iedereen is in ieder geval al wel aanwezig. Is de volgende stap dan een Metaverse met een VR omgeving?
De volgende stap in online
Het ziet er naar uit dat de ontwikkeling naar meer online niet gaat stoppen. We zullen steeds meer online gaan doen. In dat licht is het niet moeilijk om voor te stellen dat er inderdaad toepassingen zullen ontstaan voor een verbonden VR omgeving, die we dan Metaverse zouden kunnen noemen.
De ontwikkelingen in Artificial Intelligence (AI) zullen de technologische mogelijkheden van VR vergoten en een steeds realistischere online ervaring mogelijk maken.
Er zal echter niet één Metaverse zijn, maar meer waarschijnlijk is het dat er meerdere VR omgevingen aangeboden zullen gaan worden (vergelijk Google meet vs. Microsoft teams). Een monopolie positie voor Meta lijkt op dit moment onwaarschijnlijk.
Analyse
Een monopolie positie van één partij als leverancier van een Metaverse lijkt op dit moment niet aan de orde. Hierop anticiperen lijkt dus vooralsnog onnodig maar moet wel als mogelijke ontwikkeling in de gaten gehouden worden.
De controleerbaarheid van de online wereld is veel groter dan die van de fysieke wereld ooit was. Overheid en handhaving krijgen een zicht op gedrag van mensen dat eerder niet beschikbaar was en dat maakt handhaving veel meer mogelijk. Het roept tegelijkertijd politieke vragen op over privacy.
Deze vragen zullen prangender worden als de maatschappij zich onstuitbaar beweegt in een richting met een steeds groeiende online component. De politiek zou zich kunnen realiseren dat wetgeving door de technologische ontwikkelingen makkelijker en strikter gehandhaafd kan en zal worden en zou daarom wat meer individuele vrijheid en coulance in de wetgeving kunnen inbouwen.
Voor nu is de Metaverse geen specifieke bedreiging anders dan internet en social media. Verdere ontwikkeling naar online vergroten wel de privacy en veiligheidsrisico’s.
Aanbevelingen
- Volg de ontwikkelingen regelmatig en let daarbij op de ontwikkeling van monopolie situaties, eventuele grote commerciële standaarden die daartoe kunnen leiden en in welke mate zich een open markt ontwikkelt.
- Monitor de ontwikkelingen specifiek op het gebied van veiligheid en privacy en grijp daarbij eventueel bestuurlijk of wettelijk in.
- Realiseer u dat de online wereld veel controleerbaarder is dan activiteiten, die zich in het verleden achter voordeuren, achterkamertjes en in het bos afspeelden. Op basis van verdere technische en maatschappelijke ontwikkelingen kan controle en handhaving daarbij binnen wettelijke en democratische grenzen verder worden uitgebouwd. Voor een groot deel volautomatisch en ondersteund door AI.
Referenties
https://tech.facebook.com/reality-labs/2021/10/connect-2021-our-vision-for-the-metaverse/
Afbeelding: Riki32 via Pixabay