Vincent van der Vlies
Er zijn veel onderwerpen waarbij de input van ingenieurs bijdraagt aan het inhoudelijke debat. In deze column onderzoeken we een maatschappelijk vraagstuk waarbij het ingenieursperspectief wordt belicht door diverse gastschrijvers. De komende maanden gaan we met het thema “veiligheid omtrent terrorisme” aan de slag. Een zeer actueel thema, zeker naar aanleiding van de aanslagen in Parijs en Brussel, waardoor veel mensen zich steeds meer zorgen maken over onze veiligheid. Maar hoe kun je nu als ingenieur bijdragen aan veiligheid omtrent terrorisme?
Column: Leven met risico’s
Leven met risico’s is niet makkelijk. Als je de kranten moet geloven loert immers overal gevaar en onheil. Aardbevingen, overstromingen en grote rampen zijn per definitie mediageniek, maar gelukkig lang niet altijd even pregnant aan de orde van de dag. Tegelijkertijd (en wellicht ook voor een groot deel hierdoor) is het inschatten hoe groot risico’s écht zijn, een buitengewoon lastig fenomeen. Zo blijkt de kans te overlijden door vallende kokosnoten wereldwijd groter te zijn dan door haaienaanvallen en worden Amerikanen vaker door peuters dan door terroristen doodgeschoten.
Om orde in deze risicochaos te scheppen worden ingenieurs en adviseurs gevraagd om een inschatting te maken van risico’s. Een mooi voorbeeld hiervan is rond de opslag, productie en het transport van gevaarlijke stoffen (externe veiligheid). Om hier een enigszins onderbouwde inschatting te maken van de kansen op ongevallen en de effecten van gevaarlijke stoffen, worden berekeningen uitgevoerd met modellen die vervolgens een indicatie geven hoe groot risico’s zijn.
Op zich een goed idee natuurlijk, maar er kleven grote nadelen aan. De modellen leveren weliswaar inzichten op in hoe groot risico’s zijn, maar het is slechts een sterk vereenvoudigde manier van het maken van een inschatting van de daadwerkelijke kansen en gevaren. Dit komt omdat er simpelweg te weinig betrouwbare statistiek is om aan te geven of bijvoorbeeld de faalkansen wel kloppen. Ook wordt voor het gemak niet alle personen in de nabijheid van de risicobron meegewogen in de berekeningen (bijvoorbeeld bij snelwegen en stations). Bovendien komen er moeilijk interpreteerbare getallen uit van effecten die eens in de x miljoen jaar kunnen voorkomen en worden de uitkomsten van complexe berekeningen weergegeven als risicoplafonds in meters (bent u er nog?). Hoe moet je hiermee omgaan? Enter de ingenieurs en adviseurs.
Ingenieurs en adviseurs kunnen inzicht verschaffen in wat deze risico’s veroorzaken, hoe deze beheerst kunnen worden en met wat voor maatregelen. Stel je bent een bestuurder en eindverantwoordelijk voor een woningbouwproject in de buurt van een risicobron (bijvoorbeeld het transport van gevaarlijke stoffen of een groot risicovol bedrijf) en je wordt geconfronteerd met te hoge risico’s, dan kunnen wij deze bestuurder helpen met het voorkomen, beheersen of uitleggen van die moeilijke getallen en modellen.
Om een hoge mate van veiligheid na te streven, is het veel beter wanneer iedereen risico’s kan begrijpen en uitleggen aan leken. In de praktijk lijkt het echter steeds moeilijker en technocratischer te worden en blijkt eerder ontwikkelde wet- en regelgeving vol weeffouten te zitten. Qua businessmodel klinkt dat goed, want het genereert vragen die ingenieurs kunnen aanpakken en oplossen, maar veiligheid moet ‘gewoon’ goed geregeld zijn. Ik ben dan ook van mening dat wij een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben om veiligheid en risicobeheersing eenvoudig te houden. As we speak wordt omgevingsveiligheid hervormd in het kader van de nieuwe omgevingswet. Dit is daarom het uitgelezen moment om te onderzoeken of het leven met risico’s ook écht eenvoudig beter wordt. Zo niet, dan is er werk aan de winkel voor ons om hier een positieve bijdrage aan te leveren.