KIVI's afdeling RisicoBeheer en Techniek (RBT) viert dit jaar haar tienjarig bestaan en dit vieren wij op vrijdag 13 oktober met een mooi jubileumevent. Voor RBT-leden van het eerste uur en initiatiefnemers van deze lustrumviering, Arie Quik en John Stoop een uitgelezen kans om samen met de jongere generatie ingenieurs stil te staan bij het feit dat zij de samenleving moeten en kunnen helpen verstandiger besluiten te nemen.
Bijdragen aan een toekomst waar geen roofbouw meer wordt gepleegd op mens en milieu. Want, zoals Arie stelt: “Door systematisch te ontwerpen, niet alleen de gewenste effecten, maar ook juist de ongewenste neveneffecten in een ontwerp mee te nemen, kan veel narigheid worden voorkomen en kunnen veel kosten worden bespaard.”
Ouwe rotten
Wie zijn deze bekende namen en gezichten van de afdeling RisicoBeheer & Techniek? Arie is al jaren penningmeester en secretaris van de afdeling. Zoals hij zelf zegt is hij vooral bezig om “de zaak aan de gang te krijgen en te houden”. Zijn betrokkenheid bij de afdeling heeft vooral te maken met een stuk frustratie over hoe dingen vaak fout kunnen gaan en zijn hoop om hierin een sturende of oplossende rol te kunnen vervullen. “Zelf ben ik natuurkundig ingenieur. Ik heb in de petrochemie gewerkt als hoofd Meet- en Regeltechniek, Elektrische installaties Automatische analyseapparatuur. Daarna heb ik ruim 30 jaar als organisatieadviseur, interim- of crisis manager in binnen- en buitenland gewerkt. Mijn ‘kracht’ ligt in het doorgronden van processen. Dat heb ik ooit verwerkt in het boekje ‘Houd het eenvoudig’. Door mijn 45 jaar praktijkervaring als natuurkundig ingenieur heb ik vrij veel inzicht in hoe complexe systemen werken. Vandaar dat ik me soms niet kan inhouden als ik zie hoe dingen in de praktijk fout gaan.”, vertelt Arie.
John Stoop is van huis uit vliegtuigbouwer en veiligheidskundige en heeft een schat aan ervaring als expert. Hij is vanaf het begin actief lid van RBT en was betrokken bij de inspanningen rond het introduceren van ongevallenonderzoek in Nederland. John vertelt: “Als hoogleraar heb ik ingenieurs kunnen laten zien dat door weldoordacht systematisch te ontwerpen, betere en betrouwbaardere installaties of machines gebouwd kunnen worden. Als aerodynamicus met veel ervaring in de luchtvaartsector verbaas ik mij nog steeds over ondoordachte besluiten die soms genomen worden, waardoor hele vliegtuigseries verplicht aan de grond moeten worden gehouden.” John rondt momenteel een serie promotieonderzoeken af en schrijft zijn ervaringen op in een boek over de systematiek en methodiek van ongevallenonderzoek. Met een collega-ontwerper heeft hij net de nieuwe maatschap Triple Zero opgericht voor het ontwerpen van energietransitiebestendige en klimaatadaptieve systemen.
Vergroten veiligheidsbewustzijn
Arie vertelt over het hoe en waarom van de oprichting van de afdeling RBT in 2013: “Jan Meissen, een expert op het gebied van veiligheid, is de afdeling gestart omdat hij merkte, dat door tijdsdruk, kostenbesparingen, teveel focus op het primaire doel, er te vaak installaties werden gebouwd of werken aan installaties werden uitgevoerd, zonder voldoende rekening te houden het onverwachte en ongewenste effecten op het gebied van veiligheid. Hij ontwikkelde hier een systematiek voor en wilde via de afdeling RBT het veiligheidsbewustzijn vergroten.”
John vult aan: “Daarnaast heeft prof.mr. Pieter van Vollenhoven samen met TU Delft het begrip onafhankelijk ongevallenonderzoek ontwikkeld. Het motto sloot al vroeg aan bij de maatschappelijke vraag naar voorkomen van calamiteiten: ‘Independent Investigations, a Citizens’ Rigth and Society’s Duty’. De waarde van technisch onderzoek werd herkend en erkend en uitgebreid met onderzoek naar mens-machine interfacing, organisatorisch en bestuurlijk risicomanagement. Het heeft geleid tot een internationale maatstaf voor deskundig forensisch onderzoek als wetenschapsdiscipline buiten de juridische toepassing.”
John vervolgt: “Ondernemen is risico’s nemen. Door systematisch voor te denken zijn meestal met eenvoudige maatregelen enorm veel risico’s te voorkomen. En voor risico’s die te kostbare maatregelen vereisen om te voorkomen, kunnen altijd maatregelen worden genomen om de gevolgen van een ongewenste situatie klein te houden en herstel snel en effectief te organiseren. De rol van de ontwerper is hierbij essentieel. Het gaat niet alleen om hoogstaande engineeringoplossingen in de breedste zin, maar vooral om het systematisch denken in termen van architectuur van systemen, technologische concepten en maatschappelijke context in het gebruik. KIVI heeft een rol en verantwoordelijkheid als professioneel platform en fungeert als referentiekader voor technologisch hooggeschoolde deskundigen.”
Maatschappelijke vragen vertalen naar toekomstige oplossingen
RBT wil de samenleving helpen verstandiger besluiten te nemen. Arie licht toe: “In de techniek zijn goede ingenieurs dat al redelijk gewend. Zij nemen in hun beslissingen maatregelen mee om ongewenste effecten te voorkomen. Het menselijk brein werkt namelijk enorm doelgericht en heeft daardoor de neiging ongewenste effecten te negeren.” John vult aan: “Daarnaast speelt de beleving van risico’s vanuit de samenleving een overheersende rol: de misère van de werkende klasse in de 19e eeuw bij de industrialisatie van Nederland was aanleiding tot de ‘Sociale Kwestie’. Deze ‘kwestie’ leverde sociale onrust, maar ook nieuwe wetgeving voor arbeidsbescherming en het beroep van civiel ingenieur op, nodig om de problemen op te lossen. Ook was er sociale weerstand tegen verandering door technologische vooruitgang: de sabotage van de Luddieten tegen de Spinning Jenny weefgetouwen, de huidige hang naar ongefundeerde, simplistische milieumaatregelen, gevolgd door ‘terug naar de natuur’ ten koste van andere maatschappelijke waarden heeft het debat over ‘transitie’ sterk emotioneel beladen gemaakt. Denken in termen van conflicten en crisis belemmeren een debat over inhoudelijke kennis van zaken. Ingenieurs zijn denkers, maar vooral ontwerpers. Wij vertalen maatschappelijke vragen in toekomstbestendige oplossingen.”
Toekomst RBT
De toekomst is voor de jonge mensen. RBT streeft ernaar om jonge ingenieurs zich ervan bewust te laten worden dat zij als geen ander in staat zijn om wetenschap te vertalen in machines of installaties die werken en doen wat ze moeten doen. Arie zegt: “Ingenieurs mogen daar best wat meer trots op zijn, want dat kunnen zij als geen ander. Door te leren van de fouten uit het verleden moeten de komende ingenieurs beter in staat zijn aan een toekomst te werken, die niet op roofbouw op mens en natuur gebaseerd is. Met knap wat voordenken gaat dat lukken. John en ik hanteren het motto: ‘Zoals de ouden zongen, piepen de jongen’. We willen ze leren zingen, maar we vinden wel dat die hun eigen liedjes moeten bedenken. Tijdens de lustrumviering op 13 oktober willen we dit graag laten zien en bespreken aan de hand van interessante lezingen en gesprekken met de ingenieurs van de toekomst.”
Bezoek het jubileumevent
Het jubileumevent van RBT op 13 oktober is interessant voor alle ingenieurs die aan een betere toekomst willen werken. Arie vertelt: “We hebben een mooi programma samengesteld met interessante lezingen. Zoals de presentatie ‘Winnen door voordenken’ van het Brunel Solarteam van de TU Delft. Dit team wint al jaren de Solar-race in Australië. Deze jonge mensen leren in de praktijk dat gedegen voordenken en het nemen van de juiste maatregelen enorm belangrijk zijn om te winnen. Dat zijn topprestaties, maar nog belangrijker, daar wordt toptalent gekweekt. Wordt het daarna ook als zodanig ingezet?"
Arie vervolgt: "Frans Veenstra, een ingenieur met jarenlange ervaring in de maritieme sector, koopvaardij, scheepsbouw en technisch visserijonderzoek, gaat in op duurzame innovaties inclusief veiligheid in de Noordzee Kottervisserij. Terwijl politici het idee hebben, dat de Noordzee 70 GW aan energie moet opleveren, lijkt het alsof het doel alle middelen heiligt, waarbij het lijkt of risicobeheersing niet goed wordt meegenomen voor de visserij. Frans gaat in op de volgens hem benodigde efficiënte communicatie en participatief-probleemoplossende systeembenadering op basis waarvan integraal duurzame, modulair-adaptieve kotters kunnen worden ontworpen met toekomstbestendige verdienmodellen."
"Ook kijken we met een helicopterview naar de problematiek die door de energietransitie wordt veroorzaakt en bespreken we hoe deze fundamenteel anders kan worden aangepakt. Tenslotte vertellen we waarom ingenieur zo’n geweldig vak is. We hopen veel jonge ingenieurs te mogen ontvangen!”.
Wil je je aanmelden voor de lustrumviering van RBT op vrijdagmiddag 13 oktober, inclusief een gezellige netwerkborrel? Kijk dan snel op deze pagina.