De stroomstoring, die vanaf 04.19 uur grote delen van Amsterdam en omgeving enkele uren in het donker zette, zal vooral worden herinnerd, door de niet werkende matrix borden boven de snelwegen in de ochtendspits en het slecht op gang komen van treinverkeer gedurende de gehele dag. De storing werd veroorzaakt doordat verdeelstation Hemweg-50 (50.000 Volt) uitviel. Er trad een fout in het (nettechnisch gezien) bovenliggende station Hemweg-150 (150.000 Volt) van de landelijke netbeheerder Tennet. De oorzaak zit niet in de HS-schakelaars (hardware) van het hoogspanningnet, maar wellicht in de bedrijfsvoering (software). Hierdoor waren 364.000 adressen getroffen in Amsterdam, Zaandam en Landsmeer, met een veelvoud aan bewoners, die nu zonder licht en verwarming zaten. Om overbelasting te voorkomen zijn de huishoudens in delen weer aangesloten en had iedereen rond 09:00 u. weer stroom. Inmiddels is door NUON de oorzaak van de storing in samenwerking met DNV-GL (voormalig KEMA) vastgesteld.
De Hemweg-50 is het grootste 50 kV-station van Nederland, gerekend naar het aantal verbonden circuits en het aangesloten vermogen.
Dit station verzorgt de levering van elektrische energie en als deze spanningsloos raakt gaant een groot deel van centraal en westelijk Amsterdam, het havengebied en een gedeelte van Zaamdam uit bedrijf.
De echte oorzaak ligt in het naastgelegen (en nettechnisch gezien bovengelegen) station Hemweg-150, van netbeheerder Tennet. Op dat station is iets misgegaan, waarna Hemweg-50 werd meegetrokken in de uitschakeling.
Doordat ook het Amsterdam Centraal Station (gebouw en tractie) zonder stroom kwam te staan, is het treinverkeer niet op gang gekomen, omdat de treinen 's nachts niet naar hun uitgangspositie van die dag waren gebracht en de treinbestuurders en conducteurs niet bij hun geplande trein konden zijn.
Het heeft nog de hele dag geduurd, voordat het treinverkeer figuurlijk weer op gang kwam en de bedrijfsvoering bij de Nederlandse Spoorwegen kan pas de volgende dag weer "normaal" volgens de dienstregeling zijn.
Het ironische is dat deze storing precies de tegenpool lijkt te zijn van wat er op 27 maart 2015 gebeurde bij de grote storing op Diemen-380 (380.000 Volt), de eerste fatale fout in het Nederlandse 380 kV-net in veertien jaar, waardoor ook de luchthaven Schiphol werd getroffen..
Ruim een miljoen aansluitingen vielen toen van het net af. Maar als door een wonder bleef de Hemwegcentrale die dag gewoon doorloeien op zogeheten eilandbedrijf. Het 50 kV-deelnet achter het naastgelegen verdeelstation Hemweg-50 bleef toen dus juist een stroomuitval bespaard terwijl de wijde omtrek het een paar uur zonder elektriciteit moest stellen.
De beheerder NUON heeft op 16 juni 2017 aangegeven, dat inmiddels de precieze oorzaak is vastgesteld:
De stroomstoring op 17 januari 2017 in Amsterdam is n.l. veroorzaakt door een ontwerpfout uit het verleden op 150 kV hoogspanningsstation Hemweg. Hierdoor viel na technisch falen van één component (potentiaalsturing) het hele hoogspanningsstation uit. Normaal gesproken wordt het niet meer functioneren van een enkele component opgevangen door het beveiligingssysteem, maar de ontwerpfout - stammend uit de tijd dat TenneT nog geen eigenaar van dit station was - had als gevolg dat het systeem niet alleen de foutplaats isoleerde, maar breed ingreep. Hierdoor viel om 04:19 uur het hele hoogspanningsstation uit. Om 06:14 uur heeft TenneT het station weer onder spanning gebracht en kon, in goede samenwerking met de regionale netbeheerder, de stroomvoorziening stapsgewijs worden hersteld.
Onafhankelijk onderzoek naar de stroomstoring door DNV GL bevestigt deze conclusie. De ontwerpfout leidde tot uitschakeling van beide rails op het station, die door de beveiligingssystemen werden uitgeschakeld. Hoogspanningsstation Hemweg (150 kV) is meer dan 40 jaar oud en TenneT nam dit station, evenals alle andere 110 en 150 kV hoogspanningsnetten, over van de regionale netbeheerders. Naar aanleiding van het ontdekken van deze ontwerpfout heeft TenneT alle overgedragen hoogspanningsstations bekeken en gebleken is dat deze ontwerpfout uit het verleden uniek is.
Geen cyber element
Onderzoek brengt verder naar voren dat het falen van de betreffende transformator niet door een cyber element veroorzaakt kan zijn. Ook is de verdere uitval van het station niet terug te leiden tot cyber criminaliteit.
Het rapport met de bevindingen kunt u opvragen via tennetccc(at)tennet.eu.
Het verloop van de storing is nog te zien bij de NOS
Dat doet vermoeden dat het geen hardwareprobleem was zoals een geplofte schakelaar of uitval van een trafo. Het lijkt er eerder op dat de oorzaak moet worden gezocht in een procedure- of systeemfout, al dan niet samenhangend met onderhoud. Niet bekend is wanneer er meer over de precieze oorzaak gerapporteerd zal worden.
De berichtgeving van NUON is op de site van het energiebedrijf NUON, de netbeheerder Tennet of op de site van netbheerder Liander te raadplegen.
Afbeelding: gedeelte uit de HoogspanningsNet Netkaart V5.1 waarop het getroffen 50 kV-deelnet Hemweg herkenbaar is als een spin in het web van Westelijk Amsterdam.
kijk voor de grote kaart op de website van "Hoogspanningsnet.com"