Wat is een procestechnoloog?
Een procestechnoloog is iemand die verstand heeft van processen, processen kan ontwerpen en/of beheersen of nieuwe apparaten voor de proces industrie ontwikkelt. Een Chemisch Procestechnoloog kan dus chemische processen beheren en in het geval van HBO- en academische procestechnologen ook ontwerpen. In de fabriek is de procestechnoloog de spil tussen management en de werkvloer, in het ontwerp bureau tussen alle diciplines.Ook buiten de fabrieksomgeving vullen procestechnologen sleutelrollen in bedrijven in. Chemie is overal, daarom zijn er overal in onze samenleving procestechnologen.
De procestechnoloog met VAPRO achtergrond (MBO Procestechnologie) is de procestechnoloog die in de fabriek het proces beheert. Zodra er problemen zijn, dan roept hij een ingenieur erbij, die dan gaat beoordelen wat er gedaan moet worden om het proces weer op koers te krijgen. Hierbij kan het om kleine verbeterpuntjes gaan om aan de kwaliteitseisen te voldoen. Het kan ook gaan om een defect ergens in het proces, waarbij dan het defect gezocht moet worden en eventueel een tijdelijke alternatieve oplossing bedacht zodat er doorgegaan kan worden met produceren.
Wat doet een procestechnoloog?
De taken van de procestechnoloog kunnen heel verschillend zijn en hangen onder andere af van het opleidingsniveau en de richting van specialisatie. Zoals hierboven al uitgelegd is, zal een VAPRO opgeleide procestechnoloog vooral bezig zijn met het controleren en besturen van processen. Wanneer je een HBO of universitaire opleiding tot procestechnoloog afgerond hebt, dan kun je ook betrokken raken bij de ontwikkeling van nieuwe processen en nieuwe technieken. Daarnaast is het vak procestechnogie ongelofelijk breed, de professie heeft raakvlakken met scheikunde, werktuigbouw, meet en regeltechniek en natuurkunde, maar ook met iets “softere” beta-vakken zoals biologie, levensmiddelentechnologie en “life science” (levenswetenschap in de figuur) of medische technologie.
Wanneer je de bedrijvigheid in Nederland beschouwt, dan zie je snel bedrijven waar procestechnologen actief zijn.
Neem bijvoorbeeld de voedingsmiddelenbranche, daar zijn procestechnologen werkzaam o.a. bij brouwerijen, bij grote zuivelindustrieën en in de aardappelmeel verwerking. De primaire taak van veel procestechnologen is het controleren en verder ontwikkelen van processen, maar ook van producten. Wist je bijvoorbeeld dat chemisch technologen het mogelijk hebben gemaakt om patatbakjes te ontwikkelen die je kunt eten? Of dat veel chips in allerlei rare vormen door een extrusieproces gemaakt wordt? Hoe bepaal je hoe dik een laagje chocolade op een ijsje wordt? Dit zijn allemaal voorbeelden die te maken hebben met de voedingsmiddelen industrie, waar procestechnologen bedacht hebben hoe je dat moet aanpakken.
Kleding die ademt, we kennen het allemaal maar hoe werkt dat? In zulke kleding zitten membranen die water alleen doorlaten als damp, maar niet als vloeistof. De membranen zijn dus selectief. Dit concept, ooit als eerste gepatenteerd onder de tradename Goretex®, is bedacht door chemisch technologen.
Maar membranen kun je ook voor heel andere toepassingen inzetten, denk bijvoorbeeld aan de blue energy van Redstack.
Al eens nagedacht over de werking van een wasmiddel? De manier waarop een wasmiddel in de wasmachine gemengd wordt met de vuile was, waarop de enzymen in het middel doordringen in de vezels om aan het einde van het proces een schone was als product op te leveren, dit is allemaal procestechnologie en bij de bedrijven die wasmiddelen ontwikkelen zijn dus ook veel procestechnologen in dienst.
We vinden het tegenwoordig normaal dat we allerlei apparatuur hebben dat uren of zelfs dagenlang op een batterij kan werken. Dit is echter niet altijd zo geweest en het was een chemisch technoloog die de alkaline batterij heeft uitgevonden. Ook of zelfs juist in het huidig tijdperk is de verdere ontwikkeling van batterijen en accu’s een heel belangrijk vak dat onder de noemer procestechnologie valt. Omdat we steeds meer gebruik gaan maken van elektrische apparaten en zelfs auto’s, is het ook steeds belangrijker om nog efficiëntere accu’s te ontwikkelen die lichter zijn maar wel meer en langer stroom leveren.
Dit zijn voorbeelden uit het alledaagse leven waaraan een procestechnologische uitvinding ten grondslag ligt. Naast deze bijzondere uitvindingen zijn er natuurlijk ook procestechnologen in de petrochemische industrie en werken in een olieraffinaderij, bijvoorbeeld in Moerdijk.
Het beeld van de olieraffinaderij komt waarschijnlijk heet meest overeen met het beeld dat de meeste mensen bij de procestechnologie hebben en de raffinaderij wordt geassocieerd met schoorstenen. Hoe efficiënt de raffinaderij is en hoe belangrijk deze tak van sport is, dringt echter niet door bij de meeste mensen. De procestechnologie in de raffinaderij zorgt voor de plastic zakjes en wegwerpverpakkingen, nylon kousen, de dashboarden in de auto’s, kunststoffen in televisie, smartphone en schoenzolen, verf op auto, huis, etc, en nog heel veel meer producten, die vaak hun basis hebben in aardolie.
Op dit moment zijn er ook grote ontwikkelingen gaande om minder afhankelijk te worden van die olie. Daarbij zijn tal van mogelijkheden denkbaar, bijvoorbeeld de productie van zonnecellen waarin chemie een hoofdrol vervult. Pyrolyse-olie, olie die gemaakt wordt door biologische afvalstromen (bijvoorbeeld stro, snoeihout, of afval van de papierindustrie) te verhitten zonder zuurstof toe te laten, kan in de toekomst wellicht in een deel van de energievraag voorzien, maar er kunnen ook chemicaliën uit gewonnen worden.
Hoe kan ik procestechnoloog worden?
Hierboven is duidelijk gemaakt dat er op heel veel plekken in de industrie procestechnologen nodig zijn. Maar hoe kun je eigenlijk procestechnoloog worden? Procestechnologie kun je studeren op het MBO (VAPRO), HBO en WO.
- VAPRO opleidingen zijn toegankelijk met een VMBO diploma en zijn “Vakopleidingen Procestechnologie”. Voor meer informatie kijk op de website van de VAPRO.
- HBO-opleidingen procestechnologie zijn toegankelijk met een HAVO diploma met profiel NG/NT. Kijk ook op de Links-pagina van deze website.
- De universitaire opleidingen procestechnologie zijn toegankelijk met een VWO diploma met natuurkunde en wiskunde B. Verder wordt vaak scheikunde aangeraden. De meeste mensen die procestechnologie gaan studeren hebben wel scheikunde gevolgd op de middelbare school. Daarnaast is het nog mogelijk met een HBO-propedeuse (tussendiploma na het eerste jaar) in te stromen in de bacheloropleiding aan de universiteit.
- Na de bachelor opleiding scheikundige technologie stromen de meeste studenten door naar de masteropleidingen chemical engineering. Deze zijn overwegend in het Engels, daarom ook de Engelse titel voor deze opleidingen. Informatie over de universitaire opleidingen vind je hier.
Hoe zijn de kansen op een baan als procestechnoloog?
Volgens de VNCI, de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, gaan er de komend jaren veel meer mensen met pensioen dan dat er opgeleid worden. Op dit moment is er al een tekort aan procestechnologen en pas afgestudeerden hebben vrijwel direct een baan, vaak al voordat ze hun diploma op zak hebben!
Dit geldt voor alle niveaus van VAPRO tot Universiteit, de meeste vraag is er echter naar procestechnologen op MBO niveau. Naar schatting is voor de hele Nederlandse Chemische Industrie de netto uitstroom (mensen die uit het vakgebied verdwijnen) aan technisch geschoold personeel tot 3000 per jaar groter dan de instroom. Zelfs als dit getal sterk overdreven mocht zijn, dan is er duidelijk een groeiend tekort aan proces operators. Voor HBO+ functies schat het VNCI dat er per jaar circa 900 minder instromers zijn dan uitstromers.
Hoe komt de VNCI daarbij? De vereniging heeft een uitgebreide studie gemaakt van arbeidsmobiliteit:
bron: presentatie door Nelo Emerencia (VNCI) bij NPT klankbord onderwijs (7-2-2013), voor meer info over VNCI: www.vnci.nl